زنگان-کانون وبلاگ نویسان جوان زنجان

     وبلاگ"بنده نامه "نوشت
 حدیث معروفی است که علم سه پله و سه مرحله دارد . انسان همینکه به‏ مرحله اول آن می‏رسد مغرور می‏شود و تکبر می‏کند ، معلوماتش در نظرش جلوه‏ می‏کند ، خود را از همه چیز و همه کس برتر و بالاتر می‏بیند ( این مرحله‏ مرحله علم بینی و خودبینی است ) . تا به مرحله دوم می‏رسد .

در این مرحله‏  بر معلوماتش افزوده می‏شود ، عظمت خلقت و آفرینش در برابرش نمودارمی‏شود ، خود را و معلومات خود را در برابر دستگاه عظیم آفرینش کوچک‏ می‏بیند و حالت تواضع در او پیدا می‏شود ( این مرحله مرحله واقع بینی وجهان بینی است ، از علم بینی به جهان بینی می‏رسد ( ، به جای آنکه به‏ معلومات خود نظر افکند به جهان نظر می‏کند و با آن معلومات جهان را اندازه می‏گیرد .

تا آنکه قدم به مرحله سوم می‏گذارد . در این مرحله می‏فهمد که هیچ چیزنمی‏داند ( « علم انه لا یعلم شیئا » ) - این مرحله مرحله بهت‏ و حیرت است - . در این مرحله همین قدر می‏فهمد که مقیاسهای فکری و مترو شاقولهای فکری که او در کیسه فکر خود تهیه کرده کوچکتر و نارساتر از این است که بتواند جهان عظیم را با آنها متر کند و اندازه بگیرد .می‏داند و می‏فهمد که مقیاسهای علم و فکر او برای یک محیط محدود زندگی‏ خودش فقط صحیح است به کار برده شود نه بیشتر.

گمان می‏کنم این بیت از مولوی باشد در دیوان شمس :

این مرد عارف دوره سلوک روحانی و عقلانی خود را مجموعا در سه مرحله‏ خلاصه کرده : دوره خامی ، دوره پختگی ، دوره سوختگی . دوره خامی و غرور وتکبر و علم بینی را بسیاری دارند ، ولی آیا کسی به دوره پختگی و به دوره‏ سوختگی برسد مطلب دیگری است .

غرور علم ناقص

همان طوری که انسان گاهی به مال خود مغرور می‏شود و جنون ثروت او را می‏گیرد ، خیال می‏کند مال و ثروت که به چنگ آورده او را از همه چیز بی‏ نیاز می‏کند و می تواند او را در دنیا مخلد سازد (( یحسب أن ماله أخلده‏ ))
یا گاهی به جاه و مقام خود مغرور می‏شود ، جنون جاه و مقام‏ بر مغزش مستولی می‏گردد ، به طغیان و فساد در روی زمین می‏پردازد ، کوس‏  )) أنا ربکم الاعلی )) می‏زند ، همین طور هم گاهی غرور علم بر انسان مسلط می‏شود و یک نوع جنون بر او مستولی‏ می‏کند ، با این فرق که جنون ثروت و قدرت ، از ثروت زیاد و قدرت زیاد پیدا می‏شود و جنون علم ، از علم کم و ادراک ضعیف .

می‏گویند هر چیزی‏ وجود ناقصش بهتر است از عدم محض ، مگر علم که هیچ نداشتنش از ناقص‏ داشتنش بهتر است ، زیرا علم ناقص جنون آور و سکر آور و مست کننده‏ است ، البته مال و جاه هم جنون آور و سکر آورند ، اما جنون اینها اززیادی پیدا می‏شود بر خلاف سکر علم و جنون علم که از کمی و نقص آن برمی‏خیزد نه از زیادی ، و همین سکر و مستی منشأ تکذیبهایی به حقایق می‏شود...

* از کتاب زیبای بیست گفتار استادشهیدمطهری.مبحث انکارهای بی جا