زنگان-کانون وبلاگ نویسان جوان زنجان

وبلاگ" نامه های حوزوی" نوشت

سال اول طلبگی را میخواندم با دنیایی از آرمانها، روزی کنار خیابان برای تاکسی ایستاده بودم، ماشینی توقف کرد و سوار شدم، با تعجب دیدم که رانندهِ پیکان قراضه یکی از طلبه های پایه بالاتر است البته او هم کمی خجالت زده شد شاید دوست نداشت در آن وضعیت طلبه ای او را ببیند، بهر ترتیب آن زمان من چنین کاری را برای یک طلبه نادرست میدانستم، بعدا فهمیدم که آن طلبه زود ازدواج کرده است و برای امرار معاش چاره ای جز مسافرکشی نداشته است. اما براستی آیا طلبه ها هم کار میکنند؟

1- طلبه ها در دوره مقدمات:

 در شش سال اول طلبگی هم صبح و هم بعد از ظهر درسهای حوزه دایر است و طلبه ها تا پاسی از شب نیز درسها را خوانده و مباحثه میکنند از این رو در این دوره در ایام تحصیل عملا زمینه ای برای کار کردن وجود ندارد، تجربه نیز نشان داده است که طلبه هایی که در این ایام در کنار درس خواندن کار میکنند بمرور از طلبگی دور شده و ترک تحصیل میکنند، بر همین اساس بهتر است طلبه ها در این ایام با جدیت بفکر درس خواندن باشند، البته ناگفته نماند که در این دوره که اکثر طلبه ها دوره نوجوانی را میگذرانند به اقتضاء سن آنها انتظاری از آنها وجود ندارد.

در این مقطع تحصیلی برخی از طلبه ها در تابستان به پدر و مادر خود در کار کشاورزی کمک میکنند، برخی از طلبه ها در مغازه پدر کمکِ کار او هستند، برخی دیگر نیز کارهایی طلبگی را از همین زمان آغاز میکنند یعنی کلاس قرآن و احکام در مساجد برگزار میکنند. عده ای از طلبه ها نیز در این مقطع ازدواج میکنند و از آنجا که با مشکل مالی مواجه میشوند مجبورند خود را به آب و آتش بزنند تا بتوانند زندگی خود را اداره کنند، در اواخر دوره مقدمات، برخی از طلبه ها نیز جواز پوشش لباس روحانیت را دریافت میکنند از این رو در کنار درس ممکن است امام جماعت مسجدی شوند یا در کنار درس بصورت جزئی کارهای تبلیغی انجام دهند.

2-طلبه ها در دوره سطح:

الف: کارهای تبلیغی: بسیاری از طلبه ها پس از اتمام شش سال اول مقدمات برای ادامه تحصیل به قم مهاجرت میکنند -دوره سطح دوره میانی تحصیل در حوزه است که چهار سال است از پایه هفت تا ده- در این دوره اکثر طلبه ها ازدواج کرده اند و نیازهای مالی نیز بیشتر خود را نشان میدهد. در این مقطع بسیاری از طلبه ها به کارهای تبلیغی روی میاورند، ماه رمضان، ماه محرم، دهه آخر ماه صفر،ایام فاطمیه، و در بخشی از تعطیلات تابستان، این بخش از طلبه ها به مناطق مختلف کشور سفر میکنند تا مباحث اسلامی را به مردم آموزش دهند، آنچه باید مورد دقت قرار گیرد این است که باید در نظر گرفت که یک طلبه برای سخنرانی سی روزه در ماه رمضان باید یکی دو ماه را مطالعه کند تا بتواند منبری مناسب ارائه کند از اینرو آنگونه نیست که کسی بگوید حالا یک ساعت سخنرانی کردن مگر چیست، البته مردم نیز با علاقه خود در قبال خدمت طلبه، هدیه و کمک مالی به او انجام میدهند. از این رو کار اصلی تعداد زیادی از طلبه ها در کنار درس خواندن درتبلیغ خلاصه میشود که اگر درست انجام شود کاری بس وقت گیر و دقیق است. البته برخی از طلبه ها نیز علاقه های تبلیغی ندارند یا آنکه توان کار تبلیغی ندارند، یا مثلا دوست ندارند لباس طلبگی بپوشند از این رو این بخش از طلبه ها باید بگونه ای دیگر بتوانند معاش خود را تامین کنند.

ب: کارهای نیمه وقت: برخی از طلبه ها نیز در کنار درس کاری نیمه وقت یا پاره وقت انجام میدهد، پژوهشگاه ها و مراکز فرهنگی زیادی در قم وجود دارد که بصورت ساعتی البته با مبلغی بسیار ناچیز طلبه ها را بکار میگرد، البته باید یا رابطه ای با کسی داشته باشی یا فنی بلد باشی تا بتوانی در این مراکز مشغول کار شوی، بطور مثال سابقه کار فرهنگی مناسب، سابقه نوشتن، یا تسلط بر کامپیتوتر و زبان انگلیسی میتواند کمک خوبی باشد، برخی از طلبه ها آنگونه خود را غرق در این کارهای حاشیه ای میکنند که درس و طلبگی و آرمانها فراموش میشود و کم کم تبدیل به فردی اداری میشوند و بیخیال آینده و آرزو ها میشوند.

ج: جذب شدن در نهادها وادارات: برخی از طلبه ها نیز در پایان دوره سطح به نهادها و ادارات دولتی میروند، عقیدتی ارتش،  نیروی انتظامی، سپاه، جهاد کشاورزی، سازمان تبلیغات، اوقاف و... این دسته از طلبه ها یا حالی برای ادامه تحصیل ندارند یا اینکه مشکلات معیشتی آنقدر فشار آورده است که حوصله ای برای ادامه تحصیل وجود ندارد و یا اینکه افق فکری طلبه در همین حد جذب در ادارات بوده است، این بخش از طلبه ها قم را ترک میکنند و سالیان سال بعد نیز از ادامه تحصیل سخن میگویند.

3-طلبه ها در دوره درس خارج: درس خارج بعد از پشت سر گذاشتن ده سال اول طلبگی است، اول اینکه همه طلبه ها به این مقطع نمیرسند و با ریزشهایی از ادامه تحصیل منصرف میشوند، به طلبه های درس خارج خوان فضلای حوزه نیز گفته میشود کسانی که بصورت نیم بند با مبانی دین آشنا شده اند، بخشی از این طلاب درس خود را بصورت جدی ادامه میدهند و بیشتر وقت را صرف مطالعه میکنند، بخشی نیز در کنار درس تدریس میکنند، برخی دیگر نیز به کارهای پژوهشی مشغول هستند، برخی دیگر همان تبلیغ سنتی را انجام میدهند. این دسته از طلبه ها معمولا توانسته اند همان روال درسی را طی کنند و آینده خوبی نیز میتواند در انتظار آنها باشد.

4-طلبه های از آنجا رانده و از اینجا مانده: برخی از طلبه ها علاقه های به کار تبلیغی ندارند، درسشان را خوب نخوانده اند تا بتوانند تدریس کنند، پژوهش بلد نیستند، پارتی هم ندارند از این رو در وضعیت خوبی بسر نمیبرند از سویی وضع مالی خوبی ندارند، از سوی دیگر از نظر روحی سخت آزرده اندکه چرا نتوانسته اند کاری انجام دهند، امروزه تعداد طلبه هایی که در این وضعیت بسر میبرند کم نیستند، این بخش از طلبه ها بعضا کارهایی را انجام میدهند که نه در حد و شان آنهاست و در شان طلبگی، حوزه نیز در این زمینه  این دست از طلبه ها نه برنامه ای دارد و نه احساس مسئولیتی میکند.

5-طلبه هایی با تغییرآرمانها: چند سال پیش بصورت اتفاقی با طلبه ای با سابقه سی سال تحصیل در حوزه آشنا شدم این طلبه روزگاری برای خودش کسی بوده است هم سمت مدیریتی کلان داشته است هم از نظر علمی نیز صاحب نظر بود اما از طلبگی کاملا برگشته بود، لباس طلبگی را از تن بدر کرده بود بمن گفت که سی سال در توهم بوده است آخرین نشانه طلبگی او هزاران هزار کتاب بود که آنها را یکجا بمن بخشید البته بماند که من هم نامردی نکردم و کتابها را به کتاب خانه ای عمومی دادم، این طلبه یک سوپر مارکت بزرگ ایجاد کرده بود و بقول خودش آزادانه هم دینداری میکرد و هم بصورت حلال معیشت خود را پی میگرفت، طلبه هایی چون ایشان نیز کم نیستند، برخی از آنها از ناچاری به این سمت و سو رفته اند و کارشان ارتباطی با طلبگی ندارد، برخی نیز آگاهانه و بر این فلسفه که نمیخواهند از طریق دین ارتزاق کنند به سمت و سوی این کار رفته اند. رفیق عزیزی دارم که تا درس خارج تحصیل کرد و ارشد هم از دانشگاه گرفت اما مردانه گفت دیگر اینگونه زندگی را نمیتوانم تحمل کنم و نمیتوانم با درآمد تبلیغ و پژوهش و کار علمی زندگی کنم و رفت سراغ ساختمان سازی.

چند نکته:

1-کار از دو جهت برای طلبه مهم است اول از جهت معیشت، طلبه هایی که در کنار درس کار نمیکنن وضع زندگی سختی دارند، دوم اینکه کار از منظر هویت یابی نیز بسیار اهمیت دارد طلبه ای که پانزده سال در حوزه تحصیل کرده است اگر حس کند برای این جامعه فایده ای ندارد از نظر روحی دچار مشکلات عدیده ای میشود، کار میتواند تبلیغ، تدریس، پژوهش و یا هرکار دیگری باشد به هر حال رکود، آب زلال را نیز بعد از مدتی به ورطه نابودی میکشاند.

2-کارهای غیر طلبگی اگر چه در آرمان و ذهن ممکن است برای یک طلبه جالب باشد اینکه مثلا از طریق دین ارتزاق نکند اما این رویه در خارج از ذهن بسختی میتواند جاری شود بسیاری از طلبه هایی که این رویه را دنبال کرده اند پس از مدتی عطای حوزه را به لقایش بخشیده اند.

3-طلبه ها باید از همان ابتدای طلبگی در این فکر باشند که در کنار درسشان که کار اصلی آنهاست تکنیک هایی را نیز یاد بگیرند، مثلا یادگیری زبان انگلیسی، تسلط بر مکالمه عربی، آشنایی با کامپیوتر، روش پژوهش و تحقیق، روش تبلیغ و سخنرانی همه اینها میتواند در زندگی طلبه ها و استمرار در این راه نقش بسزایی داشته باشد.