زنگان-کانون وبلاگ نویسان جوان زنجان

وبلاگ"آپاندیس قلم"نوشت

                  تربیت جنسی در اندیشه دینی 

[هشتم اسفند روز امور تربیتی، بررسی خلأ آموزش و گفتمان در تربیت جنسی]

مصطفی سلیمانی

** دیباچه:

دین مبین اسلام، دین فطرت و غریزه است و به نیازهای غریزی و جنسی توجه داشته است. اگر قانونی بود که ضدّ فطرت و غریزه باشد، باید در صدور آن تردید و یا آن که در تحریف آن شک نکرد.

مشکل اینجاست که متأسفانه امروزه در اغلب موارد جرأت گفتگو و پرسشگری در مورد مشکلات و مسایل جنسی وجود ندارد، چون نگاه صحیح و درستی در مورد غریزه جنسی و اهیمت آن انعکاس داده نشده است.

والدین و مربیان آموزشی، هم‌ چنین رسانه‌ های گروهی، عهده ‌دار تربیت و آموزش‌های ضروری جنسی جوانان و نوجوانانند. متولیان تربیتی جامعه باید با تمهیدات آموزشی و تربیتی لازم و پاسخ‌ گویی‌ های مناسب، از پیش ‌رسی بلوغ جنسی، قبل از بلوغ فکری جوانان جلوگیری کنند. آموزش و تربیت جنسی پیش از ازدواج، باید به وسیله مربیانی انجام شود که آموزش و تجربه‌ لازم را کسب کرده باشند و در زمان و مکان مناسب و با بیان روشن در حد نیاز مخاطبین مسایل جنسی را تبیین کنند.

مربیان، به خصوص والدین به عنوان الگوهای عملی، باید مراقب رفتارهایی که توجه فرزندان را به مسایل جنسی معطوف ساخته و باعث پیش ‌رسی بلوغ جنسی در آن‌ ها می ‌شود، باشند.

این نوشتار، ابتدا به اهمیت غریزه جنسی در متون دینی و سپس به نحوه آموزش و تبیین این مسأله و در آخر به تربیت جنسی پیش از ازدواج و بعد از ازدواج پرداخته است.

** نگرش قُدسی به روابط جنسی در متون دینی:

1- نیاز جنسی؛ امری طبیعی و غریزی:

با اندک تحقیق و جستجو در آیات و روایات، متوجه خواهیم شد که نیاز جنسی به عنوان امری طبیعی و غریزی انسان شمرده شده است. یعنی در واقع انسان همان گونه که به خوردنی ها و نوشیدنی ها به طور غریزی و فطری نیازمند است، به برآورده کردن نیاز جنسی خویش به عنوان امری غریزی و طبیعی نیازمند است. این مساله فقط در حوزه زندگی دنیوی بشر نیست، بلکه ماهیت انسان در تحلیل اسلامی به گونه ای است که به آن در دنیا و آخرت نیازمند می باشد.

بنابراین می توان گفت که نیازهای جنسی همانند غذا بخشی از ماهیت ذات انسانی است که از وی منفک و جدا نمی شود.

در آیات آفرینش آدم(ع) که در چند سوره و آیات متعددی بدان پرداخته شده است، به مسأله نیازهای غذایی و جنسی وی در همان آیات آفرینش اشاره شده است. درآیاتی از قرآن به مسأله زوج و جفت به عنوان نخستین مساله در زندگی حضرت آدم(ع) اشاره می شود و همان جایی که به آدم(ع) اجازه داده می شود که از همه غذاها و میوه های بهشت خویش بخورد به مسأله جفت وی نیز اشاره می شود.[بقره، آیات ۲۵ تا۳۰]
به سخن دیگر، از آیات و روایات موجود چنین بر می آید که نیاز جنسی در انسان نه تنها طبیعی و غریزی بلکه از غرایز تاثیرگذاراست که نقش مهمی در زندگی دنیوی و اخروی وی باز می کند.

2- بیشترین لذّت؛ رسیدن به آرامش:

از مهم ‏ترین هدف ‏های زندگی مشترک، رسیدن به آرامش و بهره‏ مندی از بیشترین لذّت است. اصولاً از مرد انتظار می‏ رود آرامشگر زن و از زن نیز انتظار می ‏رود آرامشگر شوهر باشد. وقتی مرد اوج لذّت را از همسر خود دریافت می ‏کند، زمینه سازگاری بیشتری در خود مشاهده می ‏کند. در روایت است که زنی خدمت رسول الله(ص) رسید و خواست که از حقوق مرد بر زن باخبر شود. حضرت از جمله حقوق مردان بر زنان را از آن روی که مرد مظهر نیاز در مسایل جنسی است، این‌گونه بیان فرمودند: «زن صبحگاهان و شبانگاهان باید خود را بر شوهر خویش عرضه کند»[محمدبن یعقوب کلینی، کافی، ج 20، ص 158] طبیعی است مردی که صبح و شب آرامش پیدا کند، در طول روز کمتر دچار ناآرامی می ‏شود.

در ارضای غریزه جنسی، هر مسیری که به زن آسیبی وارد نکند و بهترین لذّت و آرامش را برای مرد ایجاد کند، مجاز و مطلوب شمرده شده است. امام صادق(ع) درباره سؤال مردی که به همسر خود در حالت عریان نگاه می‏کند، فرمود: «نه تنها اشکالی ندارد، بلکه لذّتی همانند آن وجود ندارد»[محمدبن یعقوب کلینی، کافی، ج 20، ص 120]

در دین مبین اسلام تا زمانی که آسیبی در روابط زن و مرد پدید نیاید و خللی در مسیر تکامل آنان پیدا نشود، رابطه جنسی منع نشده است. از این روی، خداوند متعال برای مقابله با هر اندیشه ناصوابی برای محدود کردن رابطه جنسی می‌ فرماید: «زن ‏ها کشتزار شما هستند؛ پس به هر طریق که بخواهید به کشتزار درآیید»[بقره، آیۀ 223] مبادا با برخی سنت های بی ‌اساس، بهره‌ مندی خود از رابطه جنسی را حذف یا کمرنگ کنید.

3- معنویت در رابطه جنسی:

خدای متعال زن و مرد را از یک حقیقت انسانی آفریده است و رابطه بین زن و مرد طبیعی، انسانی، طیب و خردمندانه است. بررسی آیات و روایات نشان می ‌دهد که نوع آفرینش زن و مرد و خلقت براساس ویژگی ‌های روان ‌شناختی این دو جنسیت صورت گرفته است. پس آموزش‌های دینی با توجه به وظایف و مسئولیت‌ های این دو نقش باید صورت گیرد. این در حالی است در کلیسا، رهبانیت مقدس است، ولی در اسلام روابط زناشویی مقدس است. می ‌توان گفت دیدگاه مثبت اسلام به روابط جنسی زن و مرد ناشی از نگرش مثبت و ارزشی است که به زن در خلقت وجود دارد.
میل جنسی، از سرزنش و ملامت زیاد و یا از بی ‌اعتنایی و بی‌ توجهی زیاد صدمه می ‌بیند. این به آن معنی نیست که ما خود را در امواج مهربانی و عطوفت با شریک خود غرق کنیم، بلکه به معنای گوش دادن، دلگرمی دادن، ‌توجه کردن و ستایش کردن از شریک خود است.

متون دینی ما پُر است از مفاهیمی از این دست که روابط جنسی قُدسیت دارد، چون با معنویت همراه است. احساس زن و مرد به همدیگر از طبیعت آنها برمی‌ خیزد، و به همین خاطر، با بُعد معنوی همراه است.

محبت جزوِ نیازهای طبیعی انسان است: نیاز به انس و انیس، نیاز به فضیلت و ارزش. لذا کسی که با همسر خود رابطه دارد، احساس ارزش و امنیت بیشتری می‌ کند، و بُعد معنویش هم از این طریق تقویت می‌شود.

بنابراین، تا نگرش قُدسی به روابط جنسی را از متن دین استخراج نکنیم و به مردم آموزش ندهیم، این مسائل همچنان باقی می‌ ماند. گاهی افراد متدین هم این موضوعات را به گونه ‌ای آموزش می‌ دهند و نتیجه ‌ای به بار می آورند که هیچگاه جزوِ اهداف اسلام نبوده است.[ر.ک: تربیت جنسی، علی نقی فقیهی]

شهید مطهری در مورد غریزه جنسی این گونه می گوید:

«به هر حال از نظر اسلام علاقه جنسى نه تنها با معنویت و روحانیت منافات ندارد، بلکه جزء خوى و خلق انبیاست.

رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) طبق آثار و روایات فراوان که رسیده است، محبت و علاقه خود را به زن در کمال صراحت اظهار مى‏کرده‏اند و برعکس، روش کسانى را که میل به رهبانیت پیدا مى‏کردند سخت تقبیح مى‏نمودند.»[مجموعه آثار، مرتضی مطهری، ج،۱۹، ص۶۲۷]

4- روابط جنسی سالم؛ عامل برتری شخصیت:

نیاز جنسی در همه انسان‏ ها به طور طبیعی وجود دارد و این نیاز به خصوص در مردان به سرعت ظهور می ‏کند. روایات ما نیز به این مسئله پرداخته است. در این روایات هیچ سرزنشی برای مردان مطرح نشده است؛ زیرا سرکوبی و بی ‌توجهی به این نیاز کار ساز نیست؛ بلکه پاسخ مناسبی می ‏طلبد و باید این نیاز را ارضا کرد. حتی معصومان نیز از این قاعده مستثنا نبوده‌اند و برای مصونیت و سلامت خود، به دنبال راه صحیحی برای ارضای غریزه جنسی بوده‏ اند.

امام صادق(ع) می ‏فرماید:

روزی رسول خدا نگاهش به زنی افتاد که او را متعجب ساخت. پس حضرت بر امّ سلمه که روز مخصوص او بود، وارد شد و به خواسته خود رسید. پس از آن، به میان مردم آمد در حالی که قطرات آب غسل از سر مبارکش فرو می ‏ریخت و فرمود: ای مردم، نگاه از شیطان است. پس هر کس از این مقوله در خود چیزی یافت، پس به اهل خود رو آورد. برای سالم ماندن از خطرات شیطان لازم است درخواست‏ ها در روابط جنسی را از طریق سالم و به هنگام ارضا شود.[محمدبن یعقوب کلینی، کافی، ج20، ص 105]

روایات معصومان(ع) شخصیّت برتر در انسان ها را تعریف کرده است.

در روایتی، پیامبر گرامی اسلام(ص) می‏فرماید: «بهترین زنان شما کسی است که ... وقتی با شوهر خویش است، زینت می ‏کند‌ ... و زمانی که شوهر با او خلوت می‏کند هر چه او بخواهد در اختیارش می‏گذارد»[محمدبن حسن حرّ عاملى، وسائل الشیعه، ج 2، ص 29] در خلوت شوهر، حیا برای زن نکوهش شده است؛ تا جایی که امام صادق(ع) می‏فرماید: «بهترین زنان شما کسی است که وقتی با شوهر خود خلوت می‏کند، لباس حیا را از تن دور کند.»[محمدبن حسن حرّ عاملى، وسائل الشیعه، ج 2، ص 29] در مقابل نیز پیامبر اکرم(ص) بدترین زن را زنی می ‏داند که در برابر شوهرش استنکاف داشته باشد.[همان]

ایجاد تسهیلات در روابط جنسی سالم عامل برتری شخصیت است.

** تبیین، آموزش و تربیت جنسی:
الف- توجه دهی به حسن و قبح، منع و جواز:
آموزش و تربیت جنسی در مراحل مختلف رشد انسان، به منظور پیشگیری از بروز انحرافات جنسی و اخلاقی ضروری است. در اهمیت تربیت جنسی کافی است گفته شود که پایه و اساس بسیاری از انحرافات بعدی تا پایان دوران جوانی، بر آموزش و پرورش جنسی استوار است. بر اساس دیدگاه‌ های آسیب ‌شناسان جرم و جنایت، بخش زیادی از جرایم که تا سنین بیست و نه سالگی انجام می‌شود یا جنسی است یا دارای رنگ و هوای جنسی؛ مثل برخی موارد سرقت که جوانان برای تأمین خواسته ‌های جنسی بدان دست می‌زنند.[ر.ک: مبانی جُرم شناسی، مهدی کی ‌نیا، مقدمه کتاب]
به دلیل اهمیت تربیت جنسی، دستورالعمل ‌های دینی بسیاری در مراقبت از کودکان و نوجوانان، به جهت پیشگیری از لغزش‌ ها و صیانت آنان از خطرات و عوارض ناشی از تمایلات جنسی ارائه شده است که می ‌توان به برخی از آن‌ ها اشاره کرد:
سفارش به تقویت مبانی مذهبی و اخلاقی، آموزش راه و رسم صیانت از خود و دفاع از شرافت انسانی خویش، رعایت ضوابط در معاشرت‌ ها، ایجاد شرایط مناسب در خواب و استراحت، تفکیک بستر فرزندان، مراقبت در دفع و تخلیه‌ کودک، مراعات لازم در نحوه‌ پوشش، آموزش مقدمات لازم برای ورود به دنیای بلوغ و نوجوانی، آشنایی با تغییرات جسمانی و روانی دوره بلوغ، توجه دادن به خطرها و عوارض آسیب ‌زا و کنترل غیرمستقیم در عرصه‌ حالات.

والدین به این نکته باید توجه داشته باشند که فرزندان از ادراک و فهم لازم در زمینه‌ های مختلف متناسب با سن خویش برخوردارند؛ بنابراین لازم است مراقب روابط خود با همسر خویش بوده و چه بسا شوخی‌ ها، کنایات، اشارات و مُطایباتی که والدین در حضور فرزندان با یکدیگر دارند، در شکل‌ گیری رفتارهای نامناسب در آن‌ ها مؤثر باشد. کودکان و نوجوانان در زمینه روابط جنسی و مقدمات آن، کنجکاوی زیادی از خود نشان می ‌دهند. آن‌ ها در نحوه روابط والدین، کیفیت پوشش آن ‌ها و... دقت کرده و می‌ خواهند از آن آگاه شوند.

دختران و پسران در دوره کودکی و حدود 7-6 سالگی و نوجوانان در حدود 14-13 سالگی از نقش خود به عنوان مادر و پدر اطلاع دارند؛ اگرچه از چگونگی نقش خود آگاهی ندارند و در برخی موارد نوعی تقلید و همانندسازی از زندگی یک زن و شوهر را نشان می‌ دهند که مبیّن اهمیت آموزش و تربیت جنسی است. لازم است پدران و مادران، فرزندان را در مورد مسایل جنسی به صورت تدریجی از حسن و قبح، منع و جوازها آگاه نمایند.
ب- حدود آموزش و تربیت جنسی:
تربیت جنسی در دوره کودکی و نوجوانی، آمادگی لازم را برای آموزش ‌های جنسی پیش از ازدواج فراهم می ‌سازد. این نکته حائز اهمیت است که کیفیت آموزش و تربیت جنسی بر حسب مراحل سه ‌گانه(پیش از ازدواج، حین ازدواج و پس از ازدواج) متغیر و متفاوت است.
بنابراین لازم است ضمن تدارک آموزش‌های لازم و ضروری برای جوانان و نوجوانان، حفظ حریم‌ ها و تناسب آموزش‌ های مذکور را با سنین افراد در نظر داشت.

** تربیت جنسی پیش از ازدواج:
در آموزش پیش از ازدواج، توجه به رشد و تحول میل جنسی از دیدگاه اسلام، لازم و ضروری است. با بررسی آیات قرآن و احادیث معصومین(ع)، سیر تحول غریزه‌ جنسی، طی سه مرحله قابل تبیین است:
الف- تولد تا 6 سالگی:
در اصطلاح قرآن، فرد از هنگام تولد تا بلوغ، طفل نامیده شده است؛ آنجا که می ‌فرماید: «و اذا بلغ الاطفال منکم الحلم فلیستأذنوا»[نور، آیه 59]، هنگامی‌که اطفال شما بالغ شدند، (باید برای ورود به خانه نامحرمان) اجازه بخواهند.

سفارش‌ ها و توصیه‌ های گرانقدر پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه معصومین(ع) در تربیت جنسی کودکان بیانگر آن است که مرحله ‌ای از تمایلات جنسی در آغاز دوره‌ کودکی وجود دارد؛ گرچه کودک هوشیارانه از آن آگاه نیست؛ اما عوامل بیرونی ناهوشیار بر رفتار جنسی تأثیرگذار است. پیامبر اسلام(ص) درباره‌ رابطه جنسی والدین و چگونگی آن به دور از چشم و گوش کودک می ‌فرماید: «قسم به آنکه جانم در دست اوست، اگر مردی با زن خویش نزدیکی کند، در حالی‌که در آن خانه کودکی بیدار باشد که آن دو را ببیند و کلام یا صدای تنفس آنها را بشنود، هرگز رستگار نخواهد شد؛ خواه پسر باشد و خواه دختر.»[حر عاملی، وسایل الشیعه، ج14، باب 67، ح1] امام محمد باقر(ع) نیز می‌فرماید: «زنهار از آمیزش در جایی که کودکی تو را می ‌بیند که قادر است به خوبی آن حال را برای دیگران توصیف کند.»[همان، ، ج14، باب 67، ح 8]
با توجه به احادیث فوق روشن است که کودک هر عمل یا سخنی را از والدین به عنوان الگو یاد می ‌گیرد و آن را تکرار می ‌کند. در این سن، کودکان بسیاری از اعمال و گفتار را تقلید می‌ کنند و با والدین خود همانندسازی می ‌نمایند. در این سن، کودکان با آلت جنسی خود بازی می ‌کنند و می‌ خواهند جنسیت خود را شناخته، از تفاوت‌ های جنسی مذکر و مؤنث آگاه شوند. در این مرحله، هر پسر یا دختری از جنسیت خود آگاه می‌ شود و در پایان این مرحله، نقش جنسی خود را به خوبی ایفا می‌ نماید.
ب- 6 سالگی تا بلوغ:
در این مرحله، پسران و دختران نقش جنسی خود را به خوبی دریافته، انتظاری را که دیگری از آنها در اجرای نقش مردانه یا زنانه دارد، برآورده می ‌سازند.
یکی از موارد مهم در آموزش و تربیت جنسی، جلوگیری از پیش‌رسی بلوغ است تا بدین وسیله از ایجاد فاصله میان بلوغ جنسی و بلوغ فکری جلوگیری شود.[فصلنامه کتاب زنان، شماره 27، محمدباقر کجباف، رفتار شناسی جنسی در اندیشه دینی]

ج- بلوغ:
اثر حیات جنسی در رفتارهای گوناگون نوجوان دیده می ‌شود؛ وقتی این امر را از سایر جنبه‌ های فعالیت او جدا می ‌کنیم، خطر این است که افکار وسواسی و وحشت‌ های دوره‌ بلوغ در او پرورش یابد. حتی کودک هم نوعی فعالیت جنسی از خود نشان می ‌دهد که هنوز رنگ تناسلی ندارد و نادیده انگاشتن آن با خطرات جدی همراه است.»[موریس دُبس، مراحل تربیت، علی‌محمد کاردان، ص162]
در این مرحله وظایف والدین و مربیان را می‌ توان به صورت زیر برشمرد:

اول اینکه باید نوجوان را از وقوع تغییرات غافلگیر کننده آگاه ساخت.

دوم اینکه باید از ظهور برخی انحراف‌ های جنسی جلوگیری کرد و هرگاه با چنین انحراف‌ هایی روبه ‌رو شد، آنها را هدایت نمود.

نادانی و شتاب ‌زدگی در امور جنسی، در واقع دو خطر بزرگ در این مرحله از رشد آدمی است. در این دوران وظیفه‌ آگاه کردن نوجوان در درجه‌ اول به عهده‌ والدین است و والدین می ‌توانند در صورت لزوم شخص دیگری را به عنوان نماینده خود مأمور این کار کنند؛ به عنوان مثال دختران، باید پیش از وقوع عادت ماهانه از آن مطلع شوند تا وقتی چنین شد، بدون این‌که به وحشت بیافتند یا احساس شرم کنند، بدانند که این امر کاملاً طبیعی است و چه احتیاط‌ هایی را باید انجام دهند.[همان، ص164]

** تربیت جنسی در روابط زناشویی:

الف- عوامل ایجاد رفتار جنسی مطلوب:
1- انتخاب رضایتمندانه یکدیگر:
رفتار جنسی مطلوب در روابط زناشویی، زمانی تحقق پیدا می ‌کند که زن و مرد به ازدواج با یکدیگر راضی باشند و بدون اکراه و اجبار پیوند زناشویی را پذیرفته باشند. امام صادق(ع) می‌ فرماید: «با هر زنی که می ‌خواهی ازدواج کن و آنچه را که دیگران یا والدین تو برای تو می‌خواهند، رها کن»[محمد تقی فلسفی، بزرگسالان و جوان، ص 259] رغبت و میل به همسر یکی از ارکان ارضای غریزه‌ جنسی است. رضایت زن و شوهر در انتخاب یکدیگر، فواید زیادی در استحکام خانواده دارد که از آن جمله، ارضای صحیح و کامل غریزه‌ جنسی است. عموماً رضایت از یکدیگر، محبت و دوستی را به وجود می‌آورد و در پرتو علاقه و مهربانی نسبت به هم، خواسته ‌های یکدیگر را مراعات خواهند کرد.

2- حیای منفی، ممنوع!
زن و شوهر محرم اسرار یکدیگرند و باید به یکدیگر اعتماد کنند؛ در صورتی که مشکل جنسی داشـته باشـند، بـرای یکدیگر بـازگو کننـد و گاهی نیـازمند مشـاور یـا روان ‌شناس بوده تا به آنها در حل مسایل کمک کنند. زن و شوهر باید بدانند، هیچ‌ کس (حتی پدر و مادر) به اندازه آن دو نسبت به آن‌ها نزدیک نیست و در امور جنسی فقط زن و شوهر هستند که می ‌توانند از مسایل و مشکلات جنسی یکدیگر با خبر باشند و هیچ ‌گونه شرم و حیایی بین آن دو در این رابطه معنا ندارد.
3- توجه به روابط صمیمانه:
زوجین در راستای استحکام خانواده و ایجاد یک رابطه جنسی سالم و معتدل، باید به روابط میان خود بر اساس صمیمیت و احترام توجه کافی داشته باشند. امام صادق(ع) در این رابطه می‌فرماید: «مرد در پیوند میان خود و همسرش از سه چیز بی ‌نیاز نیست: همدلی با زن تا از این راه محبت و دلبستگی وی را به خود جلب کند و حُسن خلق و متوجه کردن دل زن به سوی خویش با قیافه ‌ای که در چشم زن خوشایند باشد و توسعه دادن معیشت همسر.

زن نیز در ارتباط میان خود و همسر همدلش، از سه خصلت بی‌نیاز نیست: خویشتن ‌داری از هر آلودگی تا دل شوهر در اعتماد به وی در هر خوش و ناخوش مطمئن باشد و وارسی و مراقبت حال شوهر تا اگر لغزشی از او سر زد، شوهر با او مهربان باشد و اظهار عشق به شوهر با دلربایی و زیبا ساختن خویش در چشم وی.»[الحرانی، تحف ‌العقول، ص323] مرد باید ابراز نیاز کند و زن به نیاز مرد توجه داشته باشد و همچنین هرگاه زن نیاز داشته باشد، به گونه ‌ای که به شوهر خود نشان دهد، نیاز خود را آشکار سازد و شوهر پاسخ مناسب را ابراز کند. در چنین رابطه‌ ای زن باید با مرد خود مهربان و پاکدامن باشد. زیبائی‌های خود را برای همسرش آشکار سازد و در خلوت، مرد هرچه از زن بخواهد در اختیار او بگذارد. مرد نیز باید زن را نعمت الهی بداند که خداوند به وی ارزانی داشته و با او بـه نیکـویی معاشـرت نمایـد و بـه فرمایش قـرآن عمل کنـد کـه فرمـود: «و عاشروهنّ بالمعروف»[نساء، آیه 19]
4- توافق در روابط جنسی:
زن و شوهر باید در ارضای نیاز جنسی به تفاهم و توافق نظر برسند و قبل از انجام مقاربت جنسی، آمادگی‌ های روانـی و جسمانی لازم را کسب کنند. ادراک متقابل و رعایت شرایط یکدیگر، باعث ارضای کامل، صحیح و دو جانبه‌ غریزه جنسی همسران خواهد شد.
5- توجه به اخلاق جنسی:
در روابط جنسی زناشویی، ضروری است که زن و شوهر به طور کامل مراقب گفتار و رفتار خود باشند و از ادای عباراتی که موجب تحقیر دیگری شود بپرهیزند؛ زیرا در غیر این صورت، وضعیت روانی یکدیگر را مختل ساخته و این اختلال بر کنش جنسی آنها تأثیر منفی خواهد گذاشت؛ به طوری‌ که ممکن است موجب سردی شده و از ادامه‌ آمیزش جنسی ممانعت به عمل آید؛ حتی گاه ممکن است باعث عصبانیت زوجین شده و خشونت را به دنبال داشته باشد. لازم است همسران در روابط زناشویی به اصول اخلاقی پایبند بوده و احساسات منفی خویش را کنترل نمایند و در صورت عدم ارضای جنسی به امور اخلاقی وفادار باشند.

ب- آداب آمیزش جنسی:
بسیاری از احکام و آداب آمیزش جنسی در نگاه اسلام، به منظور ایجاد تعادل میان کمیت و کیفیت چنین فعالیتی است. احکامی نظیر:
ـ استحباب عجله نکردن هنگام مقاربت 
ـ استحباب ملاعبه قبل از آمیزش

ج- بهره‌ مندی بیشتر جنسی در روابط زناشویی:
1- رفتاری:

زن و شوهر برای ایجاد رضایت در یکدیگر، خود را باید آراسته سازند. آراستگی ظاهری در لباس پوشیدن و آرایش مناسب دیده می ‌شود. ائمه معصومین(ع) در روایات زیادی به مردان و زنان توصیه کرده‌اند که خود را برای یکدیگر بیارایند.
ابراز محبت و توجه به عواطف یکدیگر در رفتارهای جنسی زناشویی از مواردی است که در ارضای بهتر و بهره ‌مندی بیشتر همسران بسیار مؤثر خواهد بود.

2- کلامی:
لحن زیبای کلام و استفاده از واژه‌ های خوشایند و زمینه‌ سازی مناسب برای بروز رفتار جنسی مطلوب یکی از مهمترین عوامل افزایش بهره‌ مندی جنسی در روابط زناشویی به شمار می ‌آید. باید در نظر داشت که در دستورات اسلامی سخن گفتن به هنگام آمیزش به میزان کم توصیه شده است و خوب است اگر کلامی گفته می‌شود، در جهت ایجاد جاذبه و کشش بین زوجین باشد.
ضمناً یکی از مؤلفه ‌های اصلی رضایت زناشویی، رفتار جنسی مطلوب در روابط میان همسران است؛ اگر رفتار جنسی به‌ طور مطلوب و رضایت‌ بخش تحقق پذیرد، آثار و پیامدهای نیکویی به دنبال خواهد داشت که از آن جمله می ‌توان به استحکام نظام خانواده، سلامت روانی و جسمانی زن و مرد و در مجموع سلامت اعضای خانواده، پیشگیری از بروز پرخاشگری و عصبانیت در زوجین، پیشگیری از بروز اختلالات و انحرافات جنسی، جلوگیری از نزاع و اختلاف خانوادگی و در نهایت کاهش آمار طلاق اشاره کرد.[فصلنامه کتاب زنان، شماره 27، محمدباقر کجباف، رفتار شناسی جنسی در اندیشه دینی]