زنگان-کانون وبلاگ نویسان جوان زنجان

وبلاگ اسلام دوست داشتنی نوشت

زاع ها و درگیری های لفظی در گفت و گوهای علمی، مذهبی، سیاسی و... یکی از پدیده های منفی رایج در عرصه های گوناگون جامعه است. بی اطلاعی از شیوه درست گفت و گو، اطلاع ناکافی از موضوع بحث، نابردباری و تحمل نکردن مخالف، بی احترامی و توهین به طرف مقابل و باورهای او و...

از جمله ناهنجاری های رایج در بخشی گفت و گو ها و بحث های دو طرفه است. این موارد موجب تنش، رنجش خاطر، ایجاد کدورت و بی نتیجه ماندن گفت و گوها می شود. بررسی تاریخ زندگی اهل بیت(ع) در این زمینه هم بهترین  و مترقی ترین الگوها را به دست می دهد. مقایسه این الگوها با الگوهای رایج در جامعه، میزان بیگانگی و فاصله ما از اهل بیت(ع) را در این زمینه نشان می دهد. به یکی از مناظره ها و گفت و گوهای امام جواد(ع) با مخالفان درباره برخی موضوعات مورد اختلاف می پردازیم. این گفت و گو از جمله در کتاب الاحتجاج طبرسی، جلد2، ص245- 249 آمده است.

1-    گروه زیادی از جمله "یحی بن اکثم" (قاضی القضاه پایتخت و بزرگترین عالم آن) در حضور مامون عباسی نشسته بودند. یحیی بن اکثم رو کرد به امام جواد(ع) که نوجوانی بیش نبود و گفت: روایت شده است که جبرئیل نازل شد بر پیامبر اکرم(ص) و گفت: خداوند سلام می رساند و می گوید، من از ابوبکر راضی هستم. بپرس که آیا او هم از من راضی هست یا نه؟ نظر شما درباره این روایت چیست؟ امام جواد(ع) فرمود: من منکر فضایل ابی بکر نیستم، اما روایت داریم که پیامبر(ص) در حجه الوداع فرمود: سخنان دروغ زیادی به من نسبت می دهند. در آینده نیز این کار را خواهند کرد، برای همین هر وقت حدیثی از من نقل شد، با قرآن مقایسه اش کنید، اگر مخالف قرآن بود، بدانید که حرف من نیست. این روایتی که شما درباره ابوبکر خواندید، با قرآن سازگار نیست. خداوند در قرآن می فرماید: ما انسان را آفریدیم و از آنچه در دلش می گذرد، آگاهیم، زیرا از رگ گردن به او نزدیک تریم.(سوره ق/ آیه16) مگر می شود که خدا از رضایت ابوبکر بی خبر باشد و بخواهد دراین باره از پیامبر سوال کند؟

2-    یحیی ابن اکثم: از پیامبر(ص) روایت شده است که ابوبکر و عمر در روی زمین مانند جبرئیل و میکائیل در آسمانند! نظر شما در این باره چیست؟ امام جواد(ع) فرمود: جبرئیل و میکائیل دو فرشته اند و در عمر خود حتی یک لحظه هم گناه نکرده اند، اما ابوبکر و عمر پیش از مسلمان شدن، بیشتر عمر خود را مشرک بودند، پس غیر ممکن است که مانند جبرئیل و میکائیل باشند و پیامبر(ص) چنین تشبیهی بکند!

3-    یحیی بن اکثم: از پیامبر(ص) روایت داریم که ابوبکر و عمر سرور پیرانِ بهشتند. نظر شما در این باره چیست؟ امام فرمود: این هم درست نیست. همه اهل بهشت جوانند. حتی پیران هم در بهشت جوان می شوند. پس پیری در بهشت وجود ندارد که آن دو سرور آنان باشند. این روایت را بنی امیه در مقایل این حدیث پیامبر(ع) ساخته اند که فرمود: حسن و حسین سرور جوانان اهل بهشتند.

4-    یحیی بن اکثم: از پیامبر(ع) روایت شده است که اگر من به پیامبری مبعوث نمی شدم، عمر بن خطاب مبعوث می شد! امام فرمود: خداند در قرآن می گوید: ما از پیامبران پیمان گرفتیم.(احزاب/7) براساس این پیمان پیامبران یک لحظه هم مشرک نبوده اند. چگونه ممکن است که خدا پیمان خود را عوض کرده و عمر را که بیشتر عمر خود را مشرک بود، پیامبر(ع) قرار دهد؟!

5-    یحیی بن اکثم: نظر شما در باره این روایت چیست که می گوید: عمر بن خطاب، چراغ اهل بهشت است؟ امام(ع) فرمود: این هم محال است. با وجود فرشتگان مقرب، پیامبر اکرم(ع) و دیگر پیامبران الهی چگونه ممکن است که عمر چراغ اهل بهشت باشد!؟ 

6-    یحیی بن اکثم: روایت داریم که پیامبر(ص) فرمود: اگر عذاب نازل شود، کسی به جز عمر از آن رهایی پیدا نمی کند! امام فرمود: این هم بر خلاف قرآن است. قرآن می گوید: تا وقتی که پیامبر(ص) در بین امت است و تا زمانی که آنان از گناهان خویش استغفار می کنند (انفال/33)، خداوند حتی یک نفر از آنها را عذاب نمی کند.

چند نکته:

1-    روایاتِ موردِ استناد یحیی بن اکثم هر چند جعلی و ساخته و پرداخته بنی امیه و جریان مقابلِ اهل بیت(ع) می باشند، اما در میان اهل سنت رایج بوده و هست و باور عمومی آنان را درباره خلیفه اول و دوم تشکیل می دهد. این روایات هنوز هم در منابع حدیثی آنها وجود دارد.

2-    امام جواد(ع) کم ترین توهینی به عقیده و شخصیت مورد احترامِ طرف مقابل نمی کند، بلکه به فضایل ابوبکر  نیز اعتراف می کند. البته ممکن است در این باره نیز امام(ع) نقدی داشته باشد، اما از آنجا که موضوع مناظره نیست به هیج وجه به آن اشاره نمی کند. رویکرد این موجب همدلی طرف مقابل و اذعان وی به انصاف و آزادگی امام(ع)می شود. بنابراین یکی ازشرایط مناظره و گفت و گوی سالم رعایت انصاف و پذیرش ویژگی ها و اقدامات مثبت طرف مقابل است.

3-    به اشکالاتی که از نظر شیعه امامیه به جناب ابوبکر و عمر - مانند ماجرای سقیفه و...-  وارد است هیچ اشاره ای نمی کند، چرا که اولا بحث مربوط به این موضوع نیست. ثانیا این موضوع باعث واکنش و دفاع طرف مقابل و در نتیجه انحراف از بحث، نزاع لفظی و بی نتیجه ماندن گفت و گو می شود.

4-    امام(ع) در رد دیدگاه طرف مقابل به مستنداتی می پردازد که کاملا مورد قبول طرف مقابل است. به تعبیر قرآن کریم از جدال احسن استفاده می کند.(نحل/125) این مستندات عبارتند از قرآن کریم، روایات مورد قبولِ طرف مقابل، باورهای بدیهی اسلامی مانند برتری پیامبران و فرشتگان نسبت به جناب عمر و گزارش های تاریخیِ مورد اتفاقِ همگان مانند مشرک بودن خلیفه اول و دوم در بیشتر عمر خویش.  این موارد را هیچ انسان منصف و مومن به قرآن و روایات پیامبر اکرم(ص) و آشنا با تاریخ صدر اسلام رد نمی کند.

5-    امام(ع) با آگاهی و احاطه کامل به روش و موضوع گفت و گو وارد بحث می شود. بی اطلاعی از شیوه درست گفت و گو و مناظره و نیز  احاطه نداشتن به موضوع مورد بحث، نتیجه ای جز نزاع لفظی، انحراف بحث، توهین و بی احترامی متقابل، پیدایش فاصله بیشتر .... ندارد. پس بیایید بدون آگاهی لازم نسبت به شرایط مناظره و بحث علمی و موضوع مورد بحث، در هر زمینه ای با دیگران وارد بحث نشویم و اظهار نظر نکنیم که به تعبیر روایات، جز خرابکاری نتیجه ای نخواهد داشت.