زنگان-کانون وبلاگ نویسان جوان زنجان

وبلاگ حوزه علمیه خواهران نوشت

در این مقاله به شناسایی کامل منابع اینترنی موجود در حوزه دین پژوهی پرداخته شده است.

از جمله مشکلات معمول محققان در حوزه دین‌پژوهی، شناسایی کامل منابع موجود و دستیابی آسان به مآخذ معتبر است. پیش از ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات (IT)، شناخت درست و جامع منابع اسلامی، بسیار سخت می‌نمود و لازمه نیل به نتیجه مطلوب، صرف هزینه زمانی و مالی فراوانی بود. اما امروزه با وجود ابزارهایی چون: اینترنت، نرم‌افزار و موبایل، راه دسترسی به این منابع هموار شده و پژوهشگران می‌توانند در کمترین زمان و هزینه، به نتایج دلخواه خود دست یابند و در دورترین کتابخانه‌ها و مراکز دنیا به کاوش در حوزه تحقیقی خویش مبادرت ورزند. در این نوشتار سعی می‌کنیم تا شما فرهیختگان را با روش‌های شناخت منابع اسلامی در فضای مجازی و شیوه‌های دستیابی به مآخذ مورد نظر از طریق ابزارها و فناوری‌های روز دنیا آشنا سازیم؛ تا راه پر فراز و نشیب تحقیق و تدقیق را آسان‌تر طی نموده، زودتر به سرمنزل مقصود برسید. از آنجا که «اینترنت» و «نرم‌افزار» پرکاربردترین ابزار‌های تحقیقاتی پژوهشگران و استادان در جامعه کنونی ما به شمار می‌رود، مباحث خویش را در این دو محور سامان می‌دهیم.

اینترنت
برای اینکه از طریق این ابزار جهانی بتوان تحقیقات علمی و موضوعات پژوهشی خود را سامان‌دهی داد، لازم است اطلاعات ضروری را در باره آن به دست آورد. قدم نخست این است که مطالعات مقدماتی در مورد این ابزار کارآمد داشته باشید و با ویژگی‌های آن آشنا شوید. برای این منظور ‌می‌توانید به دانشنامه آزاد اینترنتی ویکی پدیا(www.vikipedia.org) مراجعه کرده و بعد از جستجوی واژه «اینترنت» اطلاعات مفیدی در باره تعریف، تاریخچه،‌ ساختار و کاربردهای اینترنت به دست آورید. شیوه تحقیق در اینترنت گفتنی است که به سه شیوه کلی می‌توان در اینترنت به تحقیق پرداخت.
1. نخست اینکه اگر نشانی مشخصی از یک سایت را در اختیار دارید، با وارد کردن آدرس آن در خط ورود مرورگر وب، می‌توانید به پایگاه مورد نظرتان دسترسی یابید.

2. کمک گرفتن از موتورهای جستجو است. به طور کلی، مناسب‌ترین راه برای بازیابی اطلاعات مورد نیاز، استفاده از موتورهای جستجو که راهنما و نمایه پایگاه‌های اینترنتی هستند، می‌باشد. شمار این موتورها، بسیار است و هر یک ویژگی‌های خاص خود را داراست؛ اما همگی، امکان جستجوی ساده (کلیدواژه‌ای) و پیشرفته را ارائه می‌کنند. تجربه و تحقیقات نشان داده است که برای انجام جستجوی کامل و فراگیر، باید در بیش از یک موتور جستجو، به کاوش در محدوده تحقیقاتی خود پرداخت. مهم‌ترین این موتورهای جستجو، به ترتیب الفبایی از قرار ذیل است:www.altavista.com, www.excite.com, www.google.com, www.hotbot.com, www.infoseek.com,www.lycos.com, www.netafind.com, www.opentext.com, www.yahoo.com البته در ایران، موتور جستجوی «گوگل» و «یاهو» بیشترین مراجعه را دارند. به عنوان مثال، با کاوش واژه «ایمان» در جستجوگر گوگل، با بیش از هفت میلیون پاسخ مواجه می‌شوید. اگر همین کلمه را در جستجوگر یاهو و یا lycos، سرچ کنید، چهارصد هزار پاسخ ارائه می‌شود. چنانچه آن را در جستجوگر excite کاوش نمایید، با افزون بر صد هزار جواب مرتبط با ایمان مواجه می‌شوید. اما برخی از جستجوگرها که می‌توانند مطالب مورد نیاز شما را در صفحات فارسی اینترنت جستجو کنند، عبارتند از:
شیعه سرچ (راهنمای پایگاه‌های شیعی)www.shiasearch.com،
کتاب لینک (موتور جستجوی کتاب‌های اسلامی قابل دانلود)www.ketablink.com،
قفسه (جستجوگر کتاب فارسی وب)www.farsiebook.com،
پارسیک (اخبار خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری فارسی)www.parseek.com،
کتاب قم (جستجوگر کتب دینی)ketabeqom.com،
نت کاو (کاوشگر فارسی اینترنت)www.netkav.com،
ریسمون (جستجوگر مستقل فارسی)www.rismoon.com،
پارس قرآن (جستجوگر قرآن کریم) و قرآن سایت (جستجوگر سایت‌های قرآنی)www.parsquran.com،
جواب (کاوشگر پرسش‌ها و پاسخ‌های دینی)www.jawab.ir.

3. آشنایی با سایت‌های مرجع و راهنماست. در اینجا، برخی از پایگاه‌های اینترنتی را که در زمینه‌های علمی و پژوهشی، به کاربران و محققان لینک‌ها و منابع خوبی را عرضه می‌کنند، معرفی می‌کنیم:
الف. پایگاه‌های آ ماری: که به ذکر دو نمونه بسنده می‌کنیم:
1. سالنامه آماری ایران (www.sci.or.ir): این پایگاه که متعلق به مرکز آمار ایران است، مجموعه‌ای متنوع از آمارهای رسمی کشور ایران را به طور سالانه و در موضوعات متنوع و دسته‌بندی شده ارائه می‌کند.
2. مراکز آماری جهان (www.census.gov/main): اگر به دنبال اطلاعات آماری کشور خاصی هستید، می‌توانید از این پایگاه بهره ببرید.

ب. راهنماهای‌ الکترونیکی: سایت‌هایی هستند که فهرست طبقه‌بندی ‌شده و مفیدی از پایگاه‌های اینترنتی را در موضوعات گوناگون یا خاص ارائه می‌کنند. برای دستیابی به منابع دلخواه، می‌توان از طریق دایرکتوری‌ها یا فهرست راهنماهای اینترنتی نیز استفاده کرد. برخی از این دایرکتوری‌ها که با تایپ عنوان آن در خط ورود موتورهای جستجو می‌توانید به نشانی اینترنتی آنها دست یابید، عبارتند از: راهنمای منابع مرجع الکترونیکی؛ راهنمای کتابخانه‌های ایران، راهنمای کتابخانه‌های جهان؛‌ راهنمای کتابخانه‌های دانشگاهی؛ راهنمای انجمن‌های علمی و حرفه‌ای؛ راهنمای مجله‌های الکترونیکی؛ راهنمای واژه‌نامه‌ها؛ راهنمای پایگا‌ه های اسلامی؛ راهنمای منابع اطلاعات علمی. ج. سایر موارد: دائرة المعارف‌های اینترنتی، سرگذشت‌نامه‌های اینترنتی، کنفرانس‌های اینترنتی، راهنمای مجلات و مقالات الکترونیکی، منابع جغرافیایی اینترنتی، کتابشناسی‌های اینترنتی، پایگاه‌های مرجع فارسی، پایگاه میراث فرهنگی، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، کتابخانه دیجیتال نور، حوزه نت، پایگاه مجلات تخصصی نور، درگاه پاسخگویی به مسائل دینی.

ج. سایر موارد: دائرة المعارف‌های اینترنتی، سرگذشت‌نامه‌های اینترنتی، کنفرانس‌های اینترنتی، راهنمای مجلات و مقالات الکترونیکی، منابع جغرافیایی اینترنتی، کتابشناسی‌های اینترنتی، پایگاه‌های مرجع فارسی، پایگاه میراث فرهنگی، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، کتابخانه دیجیتال نور، حوزه نت، پایگاه مجلات تخصصی نور، درگاه پاسخگویی به مسائل دینی.

منبع: مجله معارف ، اسفند ماه سال 1389 ، شماره 83